همايش بزرگداشت فردوسی «شاهنامه و آيين ها»
گزارش همايش بزرگداشت فردوسی «شاهنامه و آيين ها»، مشهد، بنیاد فرهنگی مصلی نژاد، تالار فردوسی دانشکده ادبیات دانشگاه فردوسی مشهد 24 و 25 اردیبهشت ماه 1392
در ادامه سلسله برنامه هاي بزرگداشت فردوسي که همزمان با يادروز فردوسي برگزار مي شود، شامگاه سه شنبه (24 اردیبهشت ماه 1392) و صبح روز گذشته (25 اردیبهشت ماه) همايش «شاهنامه و پژوهش هاي آييني» برگزار شد. در نخستين روز اين همايش که در بنياد فرهنگي آريو مصلي نژاد برگزار گرديد، دکترياحقي، دبير همايش با اشاره به اين که اين برنامه از طرف قطب علمي فردوسي شناسي و فرهنگسراي فردوسي برگزار مي شود، گفت: با توجه به اين که شاهنامه متعلق به مردم است و آيين هاي مختلفي در ارتباط با شاهنامه پديد آمده است، همايش امسال را به پژوهش هاي آييني اختصاص داديم.
وي با يادآوري سالروز شهادت امام هادي(ع) و تسليت اين روز و اظهار تأسف از درگذشت حضرت آيت ا...زنجاني گفت: ما بايد حرمت اعتقادات را داشته باشيم چنان که فردوسي چنين کرد. او نقطه تلفيق اسلام و ايران است. در واقع فردوسي مليت و اعتقاد و خردورزي و اخلاق را توأمان دارد، از اين رو شاهنامه تکيه گاه فرهنگ ماست.
وي در پايان با توجه به اتفاقات اخير در منطقه توس و الحاق آن به مشهد اظهار اميدواري کرد اين منطقه به صورتي آبرومند فرصتي براي گردشگري و معرفي فرهنگ ايران به جهانيان باشد.
شاعران پس از فردوسي مديون اويند
دکترمهدي نوريان، استاد دانشگاه اصفهان، سخنران بعدي برنامه روز اول همايش بود که موضوع سخنراني خود را «سخن ماند از تو همي يادگار» انتخاب کرده بود.
وي در ابتدا با يادي از زنده يادان استادلاهوتي، استادانزابي نژاد و دکتر حبيب الهي، فردوسي را خوان گسترده اي معرفي کرد که ما ايرانيان از آن برخورداريم. دکترنوريان با طرح چند پرسش همچون؛ کدام شاعر ايراني بزرگ تر است؟ آيا شاهنامه نظم است يا شعر؟ و آيا فردوسي حکيم است يا نه؟ پاسخي به اين سه پرسش داد. به گفته اين شاهنامه پژوه اگرچه سال ها پيش در مجله سخن اين پرسش مطرح شد که بسياري فردوسي را برترين شاعر دانستند اما به گمان من شعر فارسي ۴ستون دارد که فردوسي، حافظ، سعدي و مولانا هستند. با اين توضيح که همه شاعران پس از فردوسي، مديون حکيم توس اند. در پاسخ به پرسش دوم هم بايد گفت اساسا طرح اين سوال آسيب زيادي به شعر و شخصيت فردوسي مي زند.
دکترنوريان با اشاره به حکيم بودن فردوسي نيز گفت: در شعر فردوسي حکمت وجود دارد، چه حکمت نظري يعني فلسفه و چه حکمت عملي يعني اخلاق. حکمت نظري شاهنامه کاملا عميق و آگاهانه است و حکمت عملي او هم آن چنان است که اگر مطالب اخلاقي شاهنامه را استخراج کنيم برابر با بوستان سعدي و بلکه بيشتر از آن است.
فرهنگ جامع زبان فارسي با مشکل مالي رو به روست
دکترعلي اشرف صادقي، از اعضاي فرهنگستان زبان و ادب فارسي از «شاهنامه و مردم» گفت. او با يادي از استادعزيزا...جويني، شاهنامه پژوه که به تازگي درگذشته است، به تأثير شاهنامه در فرهنگ مردم فارسي زبان و بلکه هند و آسياي صغير اشاره کرد و افزود: به چند دليل شاهنامه به ميان مردم راه يافت و جاودانه شد. اول اين که در بسياري از روستاها شاهنامه در کنار متون ديني آموزش داده مي شد. از طرف ديگر چون انسان ها قهرمان پروري را دوست دارند به شاهنامه توجه کردند.
در ادامه، دکترصادقي به همراه دکترياحقي، فرهنگ جامع زبان فارسي را رونمايي کردند. دکترياحقي در توضيحي بر اين فرهنگ گفت: اميدواريم اين فرهنگ علمي تر و تخصصي تر از ساير فرهنگ ها باشد و به نظر مي رسد گروه فرهنگ نويسي دستاوردهاي درخشاني در اين زمينه داشته باشد. دکترصادقي نيز درباره اين فرهنگ توضيحاتي داد و گفت: سال ها متوجه شده بوديم که زبان فارسي فرهنگي به سبک فرهنگ هاي امروزين جهان ندارد که هم جامع باشد و هم اشتباهات فرهنگ هاي گذشته را نداشته باشد، از اين رو گروه فرهنگ نويسي در فرهنگستان تشکيل و کار تدوين فرهنگ جامع زبان فارسي آغاز شد و در آن شيوه نامه اي علمي و دقيق براي فرهنگ نويسي آماده کرديم. به گفته دکترصادقي براي تدوين اين فرهنگ هزار متن فارسي از قرن چهارم تا چهاردهم بررسي شده است که در اين اواخر داستان ها و روزنامه ها نيز ديده شده است. همچنين گروهي براي يافتن واژه ها و اصطلاحات حرفه ها و پيشه ها به بازار روانه شدند. اين عضو فرهنگستان با اشاره به اين که براي هر معني از هر قرن يک شاهد آورده ايم، گفت: بدين ترتيب ما به يک فرهنگ تاريخي هم دست يافته ايم ضمن اين که شاهنامه و تاريخ بيهقي کاملا در بانک واژگان آمده است و به نوعي يک فرهنگ شاهنامه و تاريخ بيهقي هم مي توان از دل اين فرهنگ جامع ارائه کرد. به گفته وي، اگر بودجه برسد سالي دو مجلد ارائه مي کنيم وگرنه با کمک مالي دوستداران فرهنگ سعي مي کنيم سالي يک مجلد منتشر شود. ضمن اين که در کنار اين فرهنگ مجله تخصصي فرهنگ نويسي، مجله دستورنويسي و مجله زبان ها و گويش هاي ايراني هم چاپ و منتشر مي شود.
دکترصادقي اظهار اميدواري کرد کل اين فرهنگ ۲۵ تا ۳۰ مجلد شود.
نام ها در شاهنامه فلسفه عظيم و تاريخي دارند
دکتررستگار فسايي، استاد دانشگاه شيراز درباره «نام جويي در شاهنامه» سخن گفت و افزود: فردوسي هنگامي که در گوشه اي از اين ديار به نظم شاهنامه مي پرداخت در واقع نام خود را بر مي کشيد. در واقع بي شاهنامه نام فردوسي کجا بود و بي فردوسي نام ايران کجا بود. کمتر کسي است که نام فردوسي را بشنود و ايران را به ياد نياورد.
به گفته وي، نام در شاهنامه يک فلسفه عظيم و تاريخي دارد. معناي نام در شاهنامه پرپشتوانه و همراه باحوادث نيک و بد است. نام آوران براي حفظ نام خود خيلي تلاش مي کردند. شاهنامه قهرمان ها را به نام مي رساند. برخي در شاهنامه نام آورانند و برخي گمنامان. براي نام آوران «نام» محتواي تمام هستي است مثل رستم که نام خود را به اشکبوس نمي گويد چون هر کسي لياقت شنيدن نام نام آوران را ندارد و نام ها حرمت دارد.بهرام پسر گودرز در نبردي که ايرانيان شکست مي خورند تازيانه اش را گم مي کند و براي پيدا کردن آن مي رود چون نامش روي آن نوشته شده است و براي اين که به دست پيران ويسه نيفتد، مي رود و تازيانه را پيدا مي کند.
در اين برنامه همچنين عليرضا رعيت، در تحقيقي علمي به بازتاب شاهنامه در کاريکاتورهاي گل آقا پرداخت.
دومين روز همايش
دومين روز از همايش «شاهنامه و پژوهش هاي آييني» در تالار فردوسي دانشکده ادبيات دانشگاه فردوسي برگزار شد که در اين برنامه نيز تعدادي از سخنرانان مقالات خود را ارائه کردند. دکترايمان پور به شباهت سوگ سياوش با سوگ هاي محلي در لرستان و کردستان پرداخت. دکترراشدمحصل از «تأملي در مقدمه شاهنامه» گفت. به اعتقاد اين استاد دانشگاه در سنت شاعري و نويسندگي مقدمه هاي کتاب ها معمولا در بر دارنده جهان بيني شاعر يا نويسنده و در نتيجه شناخت اوست. اما مقدمه شاهنامه به ويژه در بحث از باورمندي هاي فکري و مطالب فلسفي چنان درهم ريخته و گاه متناقض است که نه تنها پژوهندگان را به ژرفناي انديشه گوينده راه نمي دهد، بلکه اصطلاح ها و سبب هايي انگيزه بخش و بحث انگيز به همراه دارد.
دکترمحمود حسن آبادي، غزانامه روم از کاشفي و شاهنامه فردوسي را به عنوان اثري تاريخي که از قديمي ترين نمونه هاي تقليد و يا استقبال از شاهنامه در سرزمين عثماني است، به بحث گذاشت. دکترهادي زرقاني از نقش شاهنامه در تقويت و بازتوليد هويت ملي گفت و دکترفرزاد قائمي به اهميت آييني اسطوره سياوش اشاره کرد و گفت: مهم ترين جلوه حيات آييني ديرپاي سياوش در فرهنگ ايراني آيين سياوشان است. سيما ارمي اول لايه هاي ايدئولوژيک داستان کيخسرو را بر مبناي رويکرد تحليل گفتمان انتقادي تحليل کرد و فاطمه ماه وان از «فره شاهانه در نگاره هاي شاهنامه» سخن گفت.
به گفته وي، نقش مايه هاي نگاشته شده در نگاره هاي شاهنامه از سويي در پيوند با نظام نشانه هاي متني و از سوي ديگر از تبار نظام نشانه هاي تصويري است.
نظر شما