برگزاری نشست نقد و بررسی کتاب «شاهنامه و پایان ساسانیان»
نشست نقد کتاب شاهنامه و پایان ساسانیان (سنجش شاهنامه با منابع تاریخی از شورش بر خسرو پرویز تا مرگ یزدگرد سوم) تألیف دکتر زاگرس زند با میان‌داری دکتر حامد مهراد در تاریخ 14 بهمن‌ماه 1400 برگزار شد. این نشست در ساعت 18 روز پنج‌شنبه با حضور صاحب نظران و منتقدانی صاحب‌نام همچون دکتر حمیدرضا اردستانی رستمی، دکتر پدرام جم و دکتر فرزین غفوری برپا و از طریق صفحۀ اینستاگرام مؤسسۀ خردسرای فردوسی پخش شد.
در آغاز برنامه دکتر حامد مهراد توضیحی کوتاه جهت آشنایی مخاطبان با فصل‌های کتاب ارائه داد و پس از آن دکتر زاگرس زند، شاهنامه‌پژوه و پژوهشگر تاریخ ایران باستان ضمن تشکر از دکتر محمدجعفر یاحقی مدیر خردسرای فردوسی از حضور منتقدان در این برنامه قدردانی کرد.
دکتر حمیدرضا اردستانی رستمی به‌عنوان اولین منتقد سخنان خود را با معرفی کتاب و ساختار آن در بخش‌های مختلف آغاز کرد. وی در سخنانی به نکات حائز اهمیت و برجسته در کتاب اشاره کرد که در ادامه می‌خوانید: نویسنده به این نکته اشاره دارد که شاهنامۀ فردوسی در کنار ارزش‌های اسطوره‌ای، زبانی و فرهنگی دربردارندۀ بسیاری از رخدادها، جای‌نام‌ها و نام کسان با جزئیات دقیق است و یکی از مهم‌ترین منابع در تاریخ ایران باستان است، در این اثر تبارشناسی ساسانیان را می‌شناسیم، دلایل فروپاشی ساسانیان را در آن می‌توان دنبال کرد. نویسنده از شاهنامه به‌عنوان منبع تاریخی یاد می‌کند و دلایلی را برای آن ذکر می‌کند و اینکه شاهنامه ایرانی‌ترین تاریخی است که با آن روبه‌رو هستیم. دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی دزفول در ادامه به نکات خوبی که در روش کار استفاده شده است، اشاره داشت مانند اینکه مؤلف روایات منظوم شاهنامه را به نثر دقیق تبدیل کرده و جزئیات داده‌های تاریخی شاهنامه در دوران هفت پادشاه را استخراج و طبقه‌بندی و از پژوهش‌های سکه‌شناسی، زبان‌شناسی و دیدگاه‌های ساسانی‌‌شناس‌ها استفاده کرده است. در فصل یک به‌خوبی پیشنۀ پژوهش توضیح داده شده است و نویسنده در سراسر کتاب با زبان علمی و به دور از طعنه سخن گفته است و در فصل سه مطلب دقیق، کامل و گویای عنوان جلد است. عضو کارگاه ادبیات حماسی انجمن ترویج زبان و ادب فارسی ایران در ادامۀ بحث نیز ایراداتی از قبیل اینکه نویسنده فصل یک و دو را به مقدمه منتقل می‌کرد، شاید بهتر بود و در صفحۀ سی به واژۀ «افسانه‌آمیز» بودن شاهنامه اشاره کرد و نکاتی دربارۀ ویرایش فنی کتاب را یادآور شد.
دکتر پدرام جم، عضو هیئت علمی گروه تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد در ارزیابی کلی، کتاب را خوب و مفید دانست که بسیار کارآمد است. وی به نثر اثر نیز توجه داشت و گفت نثر کتاب خوب است اما می‌تواند در جاهایی اصلاح شود. دکتر جم به نکتۀ مهمی اشاره داشت که پیشگفتار با خاطره‌ای صادقانه از کودکی نویسنده آغاز می‌شود و مخاطب شیفتۀ صداقت او شده و فصل به فصل با این صداقت در گفتار پیش می‌رود. وی ایراداتی نیز به ارجاعات و نکات ویرایشی کتاب داشت؛ اما محتوای کتاب را بسیار مهم دانست که نویسنده با وسواس تمام تقریباً تمام منابع را مقایسه کرده و این ارزشمند است و در ادامه چند نکتۀ تاریخی را نیز یادآور شد که در کتاب نیامده است.
دکتر فرزین غفوری، عضو هیئت علمی فرهنگستان زبان و ادب فارسی نکاتی را دربارۀ کتاب مطرح کرد. اینکه نویسنده، کتاب را به نولدکه تقدیم کرده درحالی‌که وی اعتبار تاریخی برای شاهنامه قائل نبوده و همچنین مؤلف در فصلی به‌صورت منسجم دربارۀ منابع شاهنامه سخن نگفته است. دکتر غفوری همچنین به مطلب تاریخی دربارۀ ابتلای شیرویه به طاعون و سقوط ساسانیان سخن گفت که در کتاب اشاره نشده است و یکی از علل مهم سقوط ساسانیان است. وی به کاربرد واژۀ «سنجش» در عنوان کتاب خود و کتاب دکتر زند نیز اشاره‌هایی داشت. دکتر حامد مهراد، دبیر نشست نیز دربارۀ نکات ویرایشی کتاب سخن گفت و در پایان دکتر زاگرس زند به نکات مطرح شده توسط منتقدان پاسخ داد. این نشست از ساعت هجده آغاز و دو ساعت و سی دقیقه ادامه یافت.
گزارش: سمیّه کریمی‌پور
نظر شما