نکوداشت استاد رجبعلی لباف خانیکی، پیشکسوت باستانشناسی خراسان و عضو هیأت مدیرۀ خردسرا
مراسم نکوداشت و تجلیل از استاد رجبعلی لباف خانیکی، با حضور جمعی از هنرمندان و پیشکسوتان، استادان دانشگاه در حوزه ادبیات، تاریخ و فرهنگ و باستانشناسی و میراث‌فرهنگی، در عصر چهارشنبه 4 خرداد 1401 در تالار فردوسی خانۀ اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد.
در این مراسم، ابتدا پیام دکتر هادی خانیکی عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی، که در بستر بیماری بود، قرائت شد. در قسمتی از پیام آمده است: «لباف خانیکی در هیچ دوره‌ای از این سالهای دور آشنایی نه خود را فراموش کرد و نه روستایش را و نه سرزمینش را». خانیکی در پیام خود افزود: «زندگی لباف یعنی بازاندیشی همه توانانی‌ها، زیبایی‌ها و ظرفیت‌های ایران و تلاش برای دفاع از بقا و بالندگی آن.» دومین سخنران این نشست، مهرشاد کاظمی، مدیر گروه تاریخ و باستانشناسی خانه اندیشمندان علوم انسانی بود که با ارائه گزارشی از فعالیت‌های این مجموعه فرهنگی و علمی گفت: گروه تاریخ و باستان شناسی خانه اندیشمندان علوم انسانی خود را موظف می‌داند که در طول سال و در حد بضاعت و توانایی خود برای تعدادی از بزرگان و پیشکسوتان رشته تاریخ و باستان شناسی کشور، مراسم نکوداشت و تجلیل برگزار نماید و ارج‌گذاری مقام علمی استاد رجبعلی لباف خانیکی نیز بر اساس همین رسالت برگزار می‌شود.
سومین سخنران سید محمد حسین بهشتی شیرازی، معاون اسبق رئیس جمهور بود. وی با اشاره به ویژگی‌های شخصیتی لباف خانیکی گفت: باستان‌شناسان را عمدتاً به دوره تاریخی‌ای که در آن مطالعه و پژوهش دارند می‌شناسند. نخستین ویژگی لباف خانیکی این است که او را نمی‌توان باستانشناسی دانست که خود را در دوره تاریخی‌ای خاص محبوس کرده باشد و دومین ویژگی او هم این است که در هیچ کجای زندگی او باستانشناسی جدا نیست و باستانشناسی نه صرفاً حرفه و شغل لباف خانیکی بلکه زندگی و تجربه زیسته اوست. او ادامه داد: لباف خانیکی بسیار کمتر از آنچه که می‌داند، دانسته‌های خود را مکتوب کرده است و از این جهت به او این نقد را وارد می‌دانم که باید تلاش مضاعفی در مکتوب کردن دانش خود داشته باشد. وی ادامه داد: البته لباف خانیکی از طریق دیگری مولف بوده است و آن تربیت فرزندی است که ادامه دهنده تخصص پدر خواهد بود. بهشتی شیرازی افزود: لباف خانیکی ادامه خراسان بزرگ است و خراسان بزرگ ادامه لباف خانیکی و این دو جداشدنی نیستند. به عبارتی، اگر بخواهیم بپرسیم که بزرگترین خراسان‌شناس ایران کیست؟ من می‌گویم رجبعلی لباف خانیکی.
سخنران بعدی این مراسم مهدی حجت، رئیس سابق سازمان اسناد ملی ایران بود. حجت ابتدای سخنان خود تاکید کرد که لباف خانیکی دایره المعارف خراسان بزرگ است و آرزو بزرگ من این است که در هر استان ایران، و نه صرفاٌ در خراسان بزرگ، یک باستان‌شناس همچون رجبعلی لباف خانیکی وجود داشته باشد. وی ادامه داد: دانش لباف خانیکی میراث معنوی علم تاریخ و باستانشناسی است و هیچ راه نجاتی برای این رشته وجود ندارد جز اینکه در وهله نخست در حفظ این مواریث معنوی بکوشید و در وهله دوم مفاهیم ارزشی میراث تاریخی- فرهنگی ایران را در میان جامعه به ویژه در میان کودکان و دانش‌آموزان با زبانی ساده و همه فهم عرضه کنیم و نباید صرفاً به برگزاری جلسات تخصصی میان دانشجویان نخبگان رشته تاریخ و باستانشناسی بسنده کنیم. پخش بخشهایی از فیلم مستند “ایران در پس‌هزاره‌ها” که به کاوش‌های باستانشناسی استاد رجبعلی لباف خانیکی می‌پردازد، از قسمت‌های جذاب این نکوداشت بود.
سخنران بعدی مراسم نکوداشت، فخری دانشپور پرور، استاد پیشکسوت باستانشناسی بود، وی لباف خانیکی را شخصیتی خستگی‌ناپذیر و عاشق باستانشناسی عنوان کرد. دانشپور پرور ادامه داد: لباف خانیکی یکی از مهمترین شاگردان دکتر عزت الله نگهبان بوده است که عمده مهارت‌های حرفه‌ای خود را از این استاد بزرگ آموخته است. دانشپور پرور خاطر نشان کرد که لباف خانیکی باستانشناسی است بی ادعا و بی‌ریا، که با وجود تألیف حدود 19 عنوان کتاب و بیش از 150 مقاله علمی، هیچگاه دچار خود بزر‌گ‌بینی و غرور نشده است و تواضع علمی از صفات برجسته رجبعلی لباف خانیکی است. جلال الدین رفیع‌فر، استاد بازنشسته گروه تاریخ و باستانشناسی دانشگاه تهران ششمین سخنران مراسم بود. او در ابتدای سخنرانی خود گفت: لباف خانیکی جز بیست و هشت دانشجوی دوران طلایی این رشته در دانشگاه تهران در اوایل دهه 50 خورشیدی است که بعدها هرکدام از این بیست و هشت نفر ستاره‌های درخشان رشته تاریخ و باستانشناسی شدند و به تعبیری این مراسم نه صرفاً تجلیل از مقام علمی رجبعلی لباف خانیکی، که بزرگداشت مقام علمی هر بیست و هشت نفر است.
رفیع فر ادامه داد وجود اساتید نامداری همچون دکتر عباس زمانی، دکتر منوچهر ستوده، دکتر یوسف مجید زاده، دکتر رضا مستوفی‌فر و… بوده است که نه تنها درس تاریخ و باستانشناسی، که درس اخلاق، نقدپذیری،آینده‌نگری و درس روابط اجتماعی را نیز به ما آموختند. رفیع فر در پایان افزود: لباف خانیکی دوران تحصیلی و کاری خود را پله پله بالا آمد، نه با آسانسور و با استفاده از ابزار رانت و رابطه با ساختار قدرت.
پخش پیام صوتی حکمت اله ملاصالحی، استاد باستانشناسی دانشگاه تهران، دیگر برنامه این مراسم بود. او گفت: شمار باستان‌شناسانی که برای امرار معاش به شغل‌های دیگر پناه برده‌اند کم نیستند و آنهایی که مانده‌اند نیز مجبور شد‌ه‌اند تن به جفاکاری‌ها و نامهربانی‌ها بدهند تا باستانشناسی ایران نابود نشود و لباف خانیکی یکی از همین افراد است که باستانشناسی ایران را علیرغم همه مشکلات موجود، زنده نگه داشته است. ملاصالحی افزود: لباف خانیکی در زندگی حرفه‌ای خود کاری کارستان و قابل تقدیر انجام داده است و نگذاشته که ریشه‌های فرهنگی و تاریخی خراسان بزرگ از هم گسسته شود. وی ادامه داد: کارنامه درخشان لباف خانیکی مضاعف درخشان است، چراکه در خانه او دو نسل از باستان‌شناسان ایران زندگی می‌کنند. یکی پدری که تمام زندگی خود را وقف رشته باستانشناسی کرده است و دیگری فرزندی، میثم لباف خانیکی، که در خانه چنین پدری پرورش یافته و ادامه دهنده راه پدر خواهد بود.
هشتمین سخنران مراسم، محمدرضا ریاضی، پژوهشگر و باستان‌شناس پیشکسوت بود. وی ضمن ارائه چند عکس خاطره انگیز از استاد رجبعلی لباف خانیکی و همکاران او و ذکر خاطراتی از کار در موزه ملی ایران در شرایط جنگ تحمیلی و موشک باران سالهای دهه 60 خورشیدی و تلاش لباف خانیکی برای حفظ گنجینه‌های ارزشمند این موزه، بزرگترین میراث لباف خانیکی را تلاش وی برای ساده‌سازی و همه فهم نمودن رشته باستانشناسی دانست. وی ادامه داد: اگرچه در طول دوران حرفه‌ای خود عمدتاً مسئولیت‌های مهمی را در سازمان میراث فرهنگی عهده‌دار بوده است اما هرگز دچار تکبر و غرور نشد.
دیگر سخنران مراسم ناصر نوروز زاده چگینی، مدیر سابق پژوهش‌های باستانشناسی سازمان میراث فرهنگی بود. چگینی خاطر نشان کرد: تا دهه 60 خورشیدی، شرق کشور، به ویژه خراسان، منطقه‌ای بود که کمتر مورد توجه باستان‌شناسان قرار گرفته بود و تلاش‌های لباف خانیکی بود که پروژه بررسی‌های تاریخی خراسان بزرگ را آغاز کرد و از آن دوران تاکنون شاهد رشد مطالعات باستانشناسی در منطقه شرق ایران بوده‌ایم.
از قسمت‌های زیبای این مراسم پخش بخشهایی از فیلم “لاخ مزار” با بازی استاد رجبعلی لباف خانیکی و چگونگی کشف سنگ نگاره لاخ مزار، بود. سخنران بعدی مراسم، جبرئیل نوکنده مدیر موزه ملی ایران بود، ویگفت: باستانشناسی ایران، سرگذشتی پر فراز و نشیب را پیموده است. از زمانی که باستان‌شناسان ایرانی صرفاً ناظر عملکرد باستان‌شناسان خارجی بوده‌اند، تا زمانی که باستان‌شناسان ایرانی خود آستین‌ها را بالا زده و تلاش‌های ارزنده‌ای کردند تا باستانشناسی ایران در سطح جهانی کسب آبرو کند؛ و لباف خانیکی از نسل همین باستان‌شناسان تلاشگر است. او افزود آموزش و تربیت نسل جوان باستانشناسی ایران و توجه ویژه به همکاری‌های بین المللی و استفاده از تجربیات خارجی از دیگر ویژگی‌های حرفه‌ای لباف خانیکی است که او را آبروی خراسان بزرگ کرده است. میثم لباف خانیکی، دانشیار گروه باستانشناسی دانشگاه تهران و فرزند استاد رجبعلی لباف خانیکی، نیز در مراسم نکوداشت حضورداشت، وی گفت: تاریخ خراسان بزرگ، تاریخی درهم‌تنیده است که برای فهم تحولات آن باید تاریخ این خطه را به صورت کامل و جامع مطالعه کرد. به همین علت تاریخ خراسان بزرگ نیازمند تاریخ‌دانان و باستان‌شناسانی است که به تاریخ این منطقه به صورت یک بسته کلی و به هم‌پیوسته نگاه کنند و رجبعلی لباف خانیکی از این ویژگی برخوردار بوده است. او در ادامه سخنرانی خود گفت: کتاب خراسان نامک محدود به دوره تاریخی خاصی نیست و اندیشمندانی که در تدوین این کتاب همکاری کرده‌اند، در واقع سیر تاریخی پیوسته خراسان بزرگ را روایت کرده‌اند که شایسته تقدیر و تشکر است.
پس از سخنان فرزند استاد، کتاب خراسان نامک با حضور استاد لباف خانیکی، پژوهشگران برجسته باستانشناسی و مدیرعامل خانه اندیشمندان علوم انسانی، رونمایی شد، خراسان نامک، اثری ماندگار در شناخت تاریخ باستان خراسان بزرگ است و در آینده به عنوان یکی از مهمترین مرجع‌های پژوهشی در خواهد آمد. این کتاب در واقع مجموعه مقالات اهدایی به استاد خانیکی بود.
پس از رونمایی کتاب، استاد رجبعلی لباف خانیکی ضمن تشکر از برگزارکنندگان مراسم نکوداشت، گفت: بزرگترین سوال برای انسان، انسان است؛ و رشته تاریخ و باستانشناسی تلاشی است برای شناخت انسان و سرگذشت او در طول تاریخ. لباف خانیکی افزود از پنجاه سال پیش تاکنون پیشرفت بشر باعث شده است تا نقش کار و صنایع دستی در ساخت لوازم مورد احتیاج بشر کمتر شود و تکنولوژی و دستگاه‌های مکانیکی جای صنعت مبتنی به دست انسان را بگیرد. به همین خاطر است که یک اثر تاریخی یا بنای تاریخی ساخته شده به دست بشر، می‌تواند اطلاعات ارزشمندی برای شناخت تاریخ و سرگذشت انسان باشد و پیشرفت تکنولوژی، آینده باستانشناسی را گنگ و نامعلوم کرده‌است. وی افزود: اگرچه گاهی فعالیت باستانشناسی مرا خسته و فرسوده و در پاره‌ای از مواقع حتی با مرگ روبه‌رو کرده است؛ اما به ثمر نشستن این تلاش‌ها خستگی را از جسم و جانم زدوده است. استاد لباف خانیکی به عنوان مثال از پروژه کشف قنات‌های گناباد یاد کرد که اگرچه کاری طاقت‌فرسا بود، اما به ثمر نشستن این پروژه و ثبت آنها در یونسکو، وی در پایان سخنان خود ضمن تقدیر از همسر خود به خاطر حمایت‌های بی‌دریغ از پژوهش‌های او، همسرش را برای سخنرانی به پای تریبون فراخواند. سرکار خانم خانیکی شریک زندگی استاد لباف خانیکی که خواهر دکتر هادی خانیکی هم هست، در میان تشویق و تقدیر حاضران به پای تریبون آمد و گفت: من با یک عاشق زندگی کرده‌ام؛ عاشق ایران. زندگی با یک باستان‌شناس سهل و ممتنع است. سهل است چون همه اهل خانه و خانواده را عاشق تاریخ و تمدن ایران می‌کند و سخت و دشوار است، چراکه بار مسئولیت خانه و تربیت فرزندان را بر گردن مادر خانواده می‌اندازد.
در پایان، با اهداء لوح تقدیر از سوی خانه اندیشمندان علوم انسانی، موسسه خردسرای فردوسی و ادارۀ کل میراث فرهنگی استان خراسان جنوبی از استاد رجبعلی لباف خانیکی تقدیر شد.
خانۀ اندیشمندان علوم انسانی
نظر شما