همایش روز ملی فردوسی «شاهنامه و مردم»
همایش روز ملی فردوسی «شاهنامه و مردم»
24 و 25 اردیبهشت ماه 1391
همزمان با بيست و پنجم ارديبهشت روز ملي فردوسي، همايش «شاهنامه و مردم» در مشهد برگزار شد. در نخستين روز اين همايش که شامگاه بيست و چهارم در مجتمع ساپکوي مشهد و از طرف فرهنگسرای فردوسی با همکاری اداره ی فرهنگ و ارشاد اسلامي و انجمن مفاخر استان خراسان رضوي و قطب علمي فردوسي شناسي برگزار شد.
ابتدا دکتر محمدجعفر ياحقي، دبير اين همايش در سخناني دليل نامگذاري اين همايش را به «شاهنامه و مردم» گسترش شاهنامه به ميان مردم و بازيابي و بازخواني تاريخ حضور شاهنامه در زندگي مردم برشمرد و افزود: مردم در حفظ شاهنامه سهم بزرگي دارند و اگر مردم نبودند و به شيوه هاي مختلف مثل نقالي و شاهنامه خواني، اين کتاب بزرگ را حفظ نمي کردند معلوم نبود به چه سرنوشتي دچار مي شد. دکتر ياحقي در پايان سخنان خود ضمن معرفي ويژه نامه خراسان با عنوان «پي افکندم از نظم کاخي بلند» با حضور سيدجواد جعفري، مديرکل اداره فرهنگ و ارشاد اسلامي خراسان رضوي، آن را رونمايي کرد. در ادامه اين همايش که با حضور استاد مسلم شاهنامه پژوهي دکتر جلال خالقي مطلق همراه بود سيدجواد جعفري در سخناني کوتاه تجلي مردم را در عرصه شاهنامه کاملا پررنگ برشمرد و گفت: يکي از نمونه هاي حضور مردم همين تشکل هاي مردمي مثل فرهنگسراي فردوسي است.
روز فردوسي روز زندگي ايران زمين است
در ادامه دکتر منصور رستگار فسايي، استاد دانشگاه شيراز در سخناني با موضوع «درس‌هايي که از فردوسي مي‌توان آموخت» روز فردوسي را روز زندگي ايران زمين برشمرد و افزود: فردوسي مردي بود که هم گذشته ايران را مي شناخت و هم روزگار خود را. اما مهم تر از گذشته و حال به آينده اي چشم دوخته بود که کسي نمي ديد. او مي خواست نسل هاي برآمده از توفان ها را پاسداري کند و سعي داشت فراموش شدگان تاريخ را زنده کند. دکتر فسايي در ادامه با اشاره به درس هايي که بايد از فردوسي آموخت، خداپرستي را يکي از اين درس ها برشمرد و گفت: خداپرستي اساس فرهنگ ايرانيان بوده است، از اين رو او هميشه از يزدان و خدا سخن مي گويد. «خرد» پس از خداپرستي مولفه ديگر انديشه فردوسي است و معتقد است خرد چشم جان است و بايد از خرد براي شناخت خدا بهره گرفت. استاد دانشگاه شيراز دادگري را يکي ديگر از نکاتي دانست که فردوسي به آن توجه جدي داشته است و اساسا «داد» را اساس هستي و متوازن کننده هستي مي داند. به همين دليل دادگري را مي ستايد.
شاهنامه در دنياي جديد
ديگر سخنران روز نخست همايش «شاهنامه و مردم» دکتر نعمت ا... فاضلي بود که در بحثي عالمانه که با استقبال حاضران هم روبه رو شد، سه رويکرد اجتماعي پيشامدرن، مدرن و پسامدرن به شاهنامه را بحث کرد. وي با اشاره به اين که شاهنامه به عنوان يک متن فرهنگي در تاريخ ايران و در وضعيت پيشامدرن شکل گرفت گفت: ما از ابتداي تاريخ شاهنامه تا ۱۲۲۰ دوره پيشامدرن را داريم که در آن شاهنامه به عنوان يک متن فرهنگي اختصاص به همه مردم داشت و در واقع ستون فقرات سنت عقلي ايرانيان به شمار مي رفت و يک راهبرد فرهنگي هم داشت. چرا که در آن دوره مردم در مکتب خانه ها سعدي مي خواندند، از طريق تفأل به حافظ روي آورده بودند و شاهنامه به وسيله نقالي راهبرد اجتماعي- فرهنگي پيدا کرده بود. به گفته اين جامعه شناس دوره مدرن از ۱۲۲۰ تا سال هاي اخير را شامل مي شود و در اين دوره شاهنامه از متن مردم به طيف نخبگان مي رود و جامعه شهري با آگاهي ملي نسبت به هويت ملي به سراغ شاهنامه رفت. در واقع رويکرد ناخودآگاه دوره پيشامدرن به شاهنامه به رويکرد خودآگاه دوره مدرن تبديل شد و وجه سازنده به خود گرفت. دکتر فاضلي دوره پسامدرن را از حدود ۱۵ سال پيش به اين سو دانست و افزود: در اين دوره شاهنامه دوباره متولد شد نه به معناي ناخودآگاه دوره پيشامدرن و نه خودآگاه مدرن بلکه رويکرد دوره پسامدرن به شاهنامه رويکرد يک متن سرگرمي است به طوري که انسان پسامدرن مصرف گرا به فردوسي هم نگاهي مصرف گرايانه پيدا کرد و آن را از متن فرهنگي باز توليد کرد و به عرصه سينما و امثال آن وارد کرد.
اگر فردوسي امروز مي بود يک کوروساوا مي شد
سخنران پاياني مراسم روز نخست هوشنگ مرادي کرماني عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسي و نويسنده ادبيات کودک و نوجوان بود که از «شاهنامه و قصه نويسي» گفت: به گفته وي قصه ها حرف زمانه خود را مي زنند، اگر روزي سينما از قصه و ادبيات ياد مي گرفت امروز قصه بايد از سينما ياد بگيرد و تصوير بسازد و فردوسي اين کار را کرد. او تصويرگري ماهر بود. من معتقدم اگر فردوسي امروز مي بود يک کوروساواي قوي مي شد. ما مي توانيم با سينما شاهنامه را حفظ کنيم به ويژه پويانمايي به خوبي مي تواند شاهنامه را براي بچه ها جذاب کند.
روز دوم همايش
دومين روز همايش صبح روز گذشته در تالار فردوسي دانشکده ادبيات و علوم انساني دانشگاه فردوسي مشهد برگزار شد و در نخستين سخنراني استاد مهدي سيدي مقاله اي با عنوان «بحثي در جاي نام هاي شاهنامه» را مطرح کرد و گفت: نام هايي که در شاهنامه مي خوانيم يا وجود بيروني دارند، يا ويران شده اند و يا نام هاي اساطيري است. وي در ادامه از پژوهشي در اين زمينه خبر داد که به زودي منتشر مي شود. در ادامه دکتر محمد شکرايي، استاد دانشگاه و از اعضاي مرکز دايرة المعارف بزرگ اسلامي بحثي درباره «توران و ايران در شاهنامه» را مطرح کرد. به گفته وي توران مرز و جغرافياي مشخصي ندارد و در فرهنگ و ادبيات عامه مرز ميان ايران و دشمنان به عنوان مرز توران به شمار آمده است. دکتر فرزاد قائمي، استاد دانشگاه مشهد به تحليل انسان شناختي اسطوره فرّه و کارکردهاي آن در شاهنامه پرداخت و گفت: فره علاوه بر معناي اسطوره اي به معناي سعادت و اقبال الهي نيز هست. وي «فره» را مفهومي معقول و ذهني برشمرد که در شاهنامه شناسه هايي مادي دارد که يکي از آن ها هاله نور است. وي تخت کياني را يکي ديگر از نشانه هاي «فر» دانست:
به فر کياني يکي تخت ساخت
چه مايه بدو گوهر اندر شناخت
و يا جام جهان بين:
نگه کرد و پس جام بنهاد پيش
بديد اندر او بود ني ها بيش
وي گنج هاي اسرارآميز، تاج و ترسيم نقش هاي جانوران بر درفش را شناسه هاي ديگر «فره» دانست.
در ادامه دکتر محمد اميد سالار سخناني با عنوان «نمونه ظهور قوانين بيان حماسي و تصويرآفريني رزمي در شاهنامه» بيان کرد و سخنراني پاياني آن دکتر سجاد آيدنلو با عنوان «پرسشي درباره بيتي از شاهنامه» بود
پايان بخش برنامه دومين روز همايش «شاهنامه و مردم» پاسداشت زنده ياد دکتر رجايي بخارايي و رونمايي از «خرد بر سر جان» بود که ويژه اين شاهنامه پژوه منتشر شده است. دکتر ياحقي در هنگام رونمايي از اين اثر گفت: زنده ياد رجايي بخارايي، در دهه ۴۰در دانشکده ادبيات مشهد استاد ادبيات و درس شاهنامه بود. وي اولين کسي بود که بذر فردوسي شناسي را در دانشگاه مشهد کاشت. از ايشان مقالات زيادي درباره شاهنامه و فردوسي منتشر شده است. وي با اشاره به کتاب «خرد بر سر جان» گفت: در اين مجموعه بيش از ۵۰ مقاله علمي از استاداني چون دکتر شفيعي کدکني، دکتر تقي پورنامداريان، دکتر علي اشرف صادقي، دکتر محقق، دکتر اميد سالار و دکتر آيدنلو به چاپ رسيده است، علاوه بر «خرد بر سر جان»، از دوره جديد «پاژ» و «جستارهاي ادبي» نيز رونمايي شد، «پاژ» که در دوره جديد رسانه ويژه فرهنگسراي فردوسي به شمار مي آيد.
نظر شما