سی‌و‌پنجمین نشست نقد و بررسی کتاب؛ «زن در قصه‌های عامیانه»
من نمی‌توانم بی اسم زن زندگی کنم، این اعتراف مردی‌ست که به درک عجیب عشق آلوده است.
(دکتر فهیمه حسین‌زاده)
اولین نشست نقد و بررسی کتاب خردسرای فردوسی در تابستان 1402 به کتاب دکتر فهیمه حسین‌زاده با عنوان زن در قصه‌های عامیانه «بازنمایی زن در قصه‌های مکتب‌خانه‌ای دورۀ قاجار» اختصاص یافت که با حضور پرشور دوستداران و علاقه‌مندان به این حوزه روبه‌رو شد. این مراسم در فضای تابستانی خردسرای فردوسی با همراهی آکادمی بامداد و میان‌داری دکتر مهشید گوهری در تاریخ 19 مردادماه، ساعت 18 برگزار شد. دکتر گوهری نشست را با اشعاری از دکتر فهیمه حسین‌زاده آغاز کرد و توضیح مختصری دربارۀ معرفی برنامه و کتاب ارائه داد و پس از آن به نکات برجستۀ کتاب اشاره کرد، ازجمله؛ بازتاب دغدغۀ جامعۀ زنان، پیکره‌متنی شامل قصه‌های عامیانه و مکتب‌خانه‌ای که منعکس‌کنندۀ واقعیات جامعه است، دارای تقسیم‌بندی منسجم و دقیق، توصیف و تحلیل براساس نگاره‌ها، جذابیت، نظم و ساختار بسیار خوب و همچنین دارای زبان ساده و شیوا. دکتر گوهری همچنین یاد و نام دکتر حسن ذوالفقاری، پژوهشگر نامدار عرصۀ ادب عامه را گرامی داشت.
پس از آن دکتر فهیمه حسین‌زاده، نویسندۀ کتاب و پژوهشگر مطالعات ادبی ضمن تشکر از حضور گرم مخاطبان چند بیت از یک غزل زنده‌یاد هوشنگ ابتهاج را قرائت کرد و از اثر خود، با عنوان طفل خود یاد کرد و در قالب جملاتی چگونگی شکل‌گیری کتاب را شرح داد و آن را آغاز راه دانست.
دکتر یاحقی مدیر خردسرای فردوسی نیز با عرض خیرمقدم به بانوان و مهمانان، انتشار کتاب دکتر حسین‌زاده را به ایشان تبریک گفت و افزود «امیدورام بتوانم لذت خود را از مطالعۀ کتاب و موضوع به شما منتقل کنم». وی دربارۀ دورۀ تاریخی قاجار نیز سخن گفت و سرآغاز بسیاری از اتفاق‌های تأثیرگذار را از دورۀ قاجاریه دانست و گفت «یکی از آنان مسئلۀ زنان است. اگر جامعۀ امروز ما، جامعۀ زنان است که بسیار امیدبخش است. بنیاد آن به دورۀ قاجار برمی‌گردد. اگر زنان نام‌آوری بعد دورۀ قاجار مانند دکتر فاطمه سیاح، پروین اعتصامی و... پا به عرصه گذاشتند، از میان همین زنان برخاستند». مدیر خردسرای فردوسی همچنین افزود این کتاب دارای فصل‌بندی درخشان است و دکتر حسین‌زاده در متن کتاب حضور دارد، اما جای خالی دو فهرست اسامی و مصطلحات بانوان در این کتاب حس می‌شود.
در ادامۀ نشست دکتر هما زنجانی‌زاده، استاد پیشکسوت جامعه‌شناسی دانشگاه فردوسی مشهد در جایگاه منتقد قرار گرفت و برخی از اصطلاحات پارادایم، نظریه، روش، فن، فلسفه، نظریۀ فمنیسم و.... را از دیدگاه جامعه‌شناختی توضیح داد و به سه نقطۀ قوت و برتری کتاب پرداخت: مطالعۀ بین‌رشته‌ای بودن، نشان‌دهندۀ وضعیت زنان و نابرابری و همچنین اثرگذاری بر واقعیت اجتماعی، تعریف عالمانۀ مفاهیم به کار رفته در کتاب.
پس از آن دکتر زرقانی، استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد و راهنمای رسالۀ دکتر حسین‌زاده با قدردانی از برگزارکنندگان این نشست افزود «هر تلاشی که در راستای گسترش و اعتلای فرهنگ کتاب انجام شود، بی‌تردید ستودنی است». در ادامه وی از سه وجه کتاب؛ جامعه‌شناسی، قصه‌های عامیانه و تاریخ ادبی نام برد و دربارۀ ادبیات دورۀ قاجار سخن گفت. دکتر زرقانی دورۀ قاجار را یکی از درخشان‌ترین دوره‌های تاریخ ادبیات دانست.زیرا دورۀ گذار است که از یک وضعیت فرهنگی سنتی وارد وضعیت فرهنگی مدرنیته می‌شود. وی در ادامۀ سخنانش افزود متأسفانه استادان طراز اول ادبیات دو خطای شناختی را مرتکب شدند و این وارد دپارتمان‌های ادبی هم شده است. ازجمله؛ جست‌و‌جوی ادبیات قاجار در شعر و همچنین آن را شعر بازگشت نامیدن. زیرا در دورۀ قاجار نثر در جایگاه برتری از شعر قرار می‌گیرد. و با این دو استدلال یکی از درخشان‌ترین دوره‌های ادبی در کشور نادیده گرفته می‌شود. اما خوشبختانه محققان جوانی مانند مهوش واحددوست و عیسی امن خانی دربارۀ ادبیات قاجار قلم زده‌اند. استاد دانشکدۀ ادبیات در ادامه دربارۀ تفاوت دو واژه عامیانه و عوامانه سخن گفت و افزود در زیر پوست شهر ایران ادبیات عامیانه است نه ادبیات فاخر. ادبیات عامیانه فاقد سانسور است و تصویر انسان ایرانی را به نمایش می‌گذارد و وارد شدن به حوزه‌ای که اشتباه تعریف شده است یکی از برتری‌های کتاب دکتر حسین‌زاده و جسارت قابل ستایش ایشان است.
در پایان دکتر حسین‌زاده از منتقدان تشکر کرد و افزود از دکتر هما زنجانی‌زاده و دکتر سیدمهدی زرقانی بسیار آموخته‌ام. وی همچنین یاد و نام دکتر ذوالفقاری را گرامی داشت که چه به‌صورت حضوری و چه مجازی از محضر ایشان بهره برده است. درادامه از دکتر فتوحی و دکتر یاحقی نیز قدردانی کرد. مؤلف کتاب افزود در میان مردم بودن، دیدن، شنیدن و نوشتن از آنهاا نیاز به صبوری و مهارت دارد و امیدوارم بتوانم از حضور و راهنمایی شما استادان استفاده کنم و به گفتۀ باستانی پاریزی «نشان دهم در این گذار زنان از گدار پرمصیبت تاریخ چه بر سرشان رفته و چه باید بکنیم که دختران ما در جهانی برابر و زیباتر زندگی کنند».
نظر شما