چهل و هفتمین میان فصلی خردسرای فردوسی
چهل‌و‌هفتمین میان‌فصلی خردسرای فردوسی با پشت سر گذاشتن بحران سه سالۀ کرونا در تاریخ 5 خردادماه 1402 بار دیگر دوستداران و یاران فرهنگ و ادب و خردسرای فردوسی را در سالن همایش‌های فرهنگ‌سرای آریو مصلی‌نژاد گرد هم جمع کرد تا از شکوه فرهنگ شاهنامه بگویند و چراغ فرزانگی و دانش و خرد را روشن نگه دارند. این مراسم همانند گذشته که با حضور بزرگان و صاحب‌نظران زبان و ادبیات فارسی و شاهنامه‌پژوهان پرفروغ بود با یادکرد 25 اردیبهشت‌ماه و گرامی‌داشت فردوسی به مناسبت زادروز دکتر محمدرضا راشدمحصل به ایشان تقدیم شد. دکتر حامد خاتمی‌پور، دکتر زاگرس زند، دکتر حامد مهراد، محمد بیانی و المیرا حسن‌زاده از سخنرانان مراسم بودند. همچنین از کتاب 25 سال؛ گزارش تفصیلی و تحلیلی از ربع قرن برگزاری بزرگداشت فردوسی، شمارۀ جدید فصلنامۀ گنج کهن؛ یادنامۀ دکتر ابوالفضل خطیبی، شمارۀ جدید فصلنامۀ پاژ؛ با مهر و احترام به دکتر محمدرضا راشدمحصل رونمایی شد.
برنامه با اجرای شاهنامه‌خوانی بانو دنیا خادمی یکی از بانوان درخشان عرصۀ شاهنامه‌خوانی و ترانه یکتا از بخش نبرد رستم و اشکبوس آغاز شد. مجری مراسم دکتر الهامی بود که با ذکر نام و یاد فردوسی از مدیر مؤسسۀ فردوسی برای حضور در جایگاه سخنران دعوت کرد. دکتر محمدجعفر یاحقی ضمن عرض خیرمقدم و خوشامدگویی به خانوادۀ بزرگ و خردمند خرادسرای فردوسی از فراق سه‌ساله که به واسطۀ شیوع ویروس کرونا به وجود آمده بود، سخن گفت و افزود «فضای مجازی فراق را به دیدار مبدل می‌کرد اما مجاز کجا؟ و حقیقت کجا! دیدار چهره‌های خرم و خوشدل چیزی دیگریست». وی در ادامه گفت در این سه سال دوری و محنت عزیزانی از میان ما رفتند که یاد آنها هرگز فراموش نخواهد شد. دکتر یاحقی همچنین زادوروز دکتر محمدرضا راشدمحصل را به ایشان، فرهنگ‌دوستان و فرهیختگان شادباش گفت و افزود روز مقدس 25 اردیبهشت را ایران‌روز می‌گویم، روز ایران، ایران‌روز فردوسی است.
در ادامۀ مراسم دو کلیپ دریغ‌یاد با عنوان‌های «نام‌آوران فرهنگ» و «یاران خردسرای فردوسی» پخش شد که تصاویر بزرگان و فرهیختگانی که بین سال‌های 1399 -1402 به جهان باقی شتافتند را نمایش می‌داد که تماشای آنها جز افسوس و دریغ چیز دیگری در پی نداشت. صاحب‌نظران و فرهنگ‌دوستانی که هر کدام از ستون‌های فرهنگ و ادب کشور محسوب می‌شدند. پس از آن دکتر حامد خاتمی‌پور، عضو هیئت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور کاشمر سخنرانی خود را با یاد فردوسی آغاز کرد و زادروز دکترمحمدرضا راشدمحصل را تبریک گفت. وی با بیان خاطراتی از دوران تحصیلی کارشناسی و کارشناسی‌ارشد خود وجوه ممتاز شخصیتی، منش، شاگردپروری، تدریس و بینش عمیق دکتر راشدمحصل را نمایان‌تر و مورد تجلیل و احترام قرار داد.
در بخش بعدی مراسم، نقالی سجاد نیک‌خوی نوجوان بسیار خوش‌ذوق و آتیه‌دار در عرصۀ نقالی به همرا مرشد اجرا شد. وی بخشی از خان پنجم از هفت خان شاهنامه را بسیار باشکوه و زیبا نقل کرد که با استقبال پرشور حاضران همراه شد. در ادامه دو کلیپ کوتاه سخنرانی از دکتر عبدالغفور آرزو و دکتر نعمت ییلدریم به ترتیب دربارۀ زبان پارسی دری و وجه تسمیۀ واژۀ دری و خرد در اندیشه و اثر فردوسی پخش شد.
سخنران بعدی دکتر زاگرس زند، عضو هیأت علمی گروه تاریخ دانشگاه بین‌المللی امام خمینی بود و از بحث نژاد و نژادپرستی در شاهنامه و فرهنگ ایرانی که به مسئلۀ روز جامعه تبدیل شده، سخن گفت. وی ابتدا دربارۀ نژاد، نژادپرستی، پیدایش و تاریخچۀ آن در جهان سخن گفت و افزود مسئلۀ نژادپرستی را که برخی از شبه‌محققان ناآگاهِ صاحب تریبون در میان عامۀ مردم نقل می‌کنند در آینده فرهنگ ایرانی را دچار چالش خواهد کرد و وظیفۀ ما پژوهشگران ادبیات و شاهنامه است که این نکات نادرست را روشن سازیم. دکتر زند در میان سخنان خود با ذکر ادله‌هایی نمایان کرد که گفتمان نژادپرستی در تاریخ فرهنگ ایران و شاهنامه و در حقیقت در تبارشناسی ایرانی وجود ندارد. وی همچنین به جهت‌گیری‌های سوگرایانه این افراد ناآگاه اشاره کرد و افزود شاهنامه زمان‌مند است و با اهداف‌خاص و در دور‌ه‌ای خاص تکوین شده است و باید مانند هر متن دیگری از آن توقع به‌جا داشته باشیم.
پس از سخنرانی پربار دکتر زند، دکتر حامد مهراد عضو شورای سیاست‌گذاری انجمن ایران‌شناسی، شعبۀ خراسان و مدیرمسئول فصلنامۀ گنج کهن دربارۀ چگونگی آغاز و طی مراحل نگارش کتاب 25 سال؛ گزارش تفصیلی و تحلیلی از ربع قرن برگزاری بزرگداشت فردوسی سخن گفت. وی افزود «اگرچه اعداد نشان‌دهندۀ رنجی نیستند که بر مردمان می‌رود، و اگرچه شرح هیچ شوقی با برشمردن ممکن نمی‌شود، اما برخی مفاهیم چنان از مرزهای خیال ما گسترده‌ترند و آن‌چنان از افق‌های ذهن ما دور که جز در دایرۀ آمار و ارقام نمی‌گنجند و جز از طریق روایت به کمند تفسیر و تحلیل و درک و دریافت تن نمی‌دهند«. دکتر مهراد دربارۀ سه بخش کتاب که با نام‌های تاریخچۀ بزرگداشت‌های فردوسی در دوران معاصر، یادروز فردوسی؛ نام‌گذاری تا برگزاری و گزارش تفصیلی 25 سال 25 اردیبهشت نام‌گذاری شده‌اند، نیز سخن گفت.
همچنین گزارش تصویری جشنوارۀ خوش‌نویسی «شکوه شاهنامه» پخش شد. پس از آن محمد بیانی، دانشجوی دکتری ادبیات حماسی دانشگاه فردوسی مشهد و سردبیر فصلنامۀ گنج کهن از انتشار شمارۀ جدید فصلنامۀ گنج کهن؛ یادنامۀ دکتر ابوالفضل خطیبی سخن گفت و مقاله‌هایی که در این شماره به چاپ رسیده را با ذکر عنوان و نویسنده معرفی کرد. شاهنامه خوانی آیینی هم اجرا شد. همچنین المیرا حسن‌زاده، دانشجوی دکتری ادبیات حماسی دانشگاه فردوسی مشهد و عضو کارگروه هورام دربارۀ اقتباس از شاهنامه و مسئلۀ کودکان سخنرانی کرد و دکتر محمدجواد مهدوی مدیر کارگروه هورام دربارۀ چگونگی شکل‌گیری و فعالیت‌های آن سخن گفت. در ادامه برگزیدگان جشنوارۀ داستان‌نویسی کودکان (اقتباس از داستان تهمورث در شاهنامه) در دو بخش شایستۀ تقدیر و سه رتبه برتر معرفی شدند و مورد تجلیل قرار گرفتند.
در پایان مراسم دوستدران دکتر راشدمحصل با برش کیک و تقدیم هدایایی به ایشان زادروزشان را شادباش گفتند و آغاز برگ دیگری از عمر پربرکت و پر بار ایشان در چهل‌و‌هفتمین میان‌فصلی خردسرای فردوسی ثبت شد.
گزارش: سمیّه کریمی‌پور
نظر شما