«آن سرو آزاد وطن»؛ گرامی‌داشت سالروز امضای فرمان مشروطیت در خردسرای فردوسی
نگر تا این شب خونین سحر کرد
چه خنجرها که از دل‌ها گذر کرد
ز هر خون دلی سروی قد افراشت
ز هر سروی تذروی نغمه برداشت
صدای خون در آواز تذرو است
دلا این یادگار خون سرو است
هوشنگ ابتهاج
در گرم‌ترین روز از چلۀ تابستان، 14 مردادماه 1402 بار دیگر یاران و دوستداران خردسرای فردوسی در محفلی صمیمی و علمی-فرهنگی گرد هم آمدند تا سالروز امضای فرمان مشروطیت را گرامی بدارند و از وطن سخن بگویند.
نشست گرامی‌داشت سالروز واقعۀ بزرگ مشروطه به همت مؤسسۀ خردسرای فردوسی و در ساعت 18 در محل خردسرای فردوسی و محیط دلنشین تابستانی آن با میان‌داری دکتر حامد مهراد برگزار شد. دکتر مهراد ضمن عرض خیرمقدم به مهمانان و علاقه‌مندان حاضر در نشست این چنین از مشروطه یاد کرد «امضای فرمان مشروطیت در 14 مرداد 1285 شمسی بر صفحۀ تاریخ ایران خوش نشست. گروه مشروطه به تمام اهداف خود نرسید، اما یکی از درخشان‌ترین رویدادهای فکری و فرهنگی تمام دوران تاریخ ایران است». وی با خوانش اشعاری از اتفاق عظیم مشروطیت یاد کرد. سپس دکتر محمدجعفر یاحقی، مدیر خردسرای فردوسی با خوشامدگویی به مهمانان خانه‌اش از مشروطه و این اتفاق تحول‌آفرین در تاریخ ایران سخن گفت و افزود «اگر مشروطه را رنسانس در تاریخ ایران بنامیم، گزاف نگفته‌ایم. زیرا حرکت مشروطه تحولات بنیادین و ایجاد مفاهیم جدیدی در زندگی اجتماعی ایران پیدیدار کرد که مبنا قرار گرفتند». سپس مرسده اسلامی سخنان خود را دربارۀ ملک‌الشعرای بهار و نشریه نوبهار در مشهد و فعالیت‌های آن در دورۀ مشروطه آغاز کرد. او در ادامه ضمن خوانش گزیده‌ای از سروده‌های بهار، دربارۀ شأن نزول و بستر تاریخی سرایش آن‌ها سخن گفت.
اولین سخنران مراسم دکتر یوسف متولی حقیقی دربارۀ تاریخ مشروطۀ خراسان سخن گفت. وی از جریانات و افراد شاخص و به‌نامی که در اتفاق مشروطه نقش داشته‌اند گفت و افزود خراسان مورخی مانند احمد کسروی نداشته که جزئیات مشروطه‌خواهی در خراسان را بنویسد. افراد بسیاری از خراسان ازجمله آیت‌الله کاظم آخوند خراسانی، محمدتقی بهار، ذبیح‌الله قوچانی، شیخ احمد تربتی خراسانی، حیدر خان عمواوغلی و.... در جریان مشروطه‌خواهی در کشور پیشگام بوده‌اند. دکتر متولی حقیقی در ادامه افزود مشهد بیست‌و‌پنج سال پیش از اتفاق مشروطه وضعیت نابه‌سامانی داشت و از نظر اجتماعی جریاناتی در آن حاکم بود. سه عنوان انقلاب مشهد، اغتشاش مشهد و بلوای نان در تاریخ یاد شده که یک سال مانده به مشروطیت مردم علیه حاکم خراسان آصف‌الدوله شاهسوند قیام کردند. از بزرگ‌ترین و تاثیرگذارترین رهبر معنوی مشروطه باید از آیت‌الله کاظم آخوند خراسانی نام برد.
استاد بازنشسته دانشگاه آزاد مشهد در ادامه سخنانش گفت ناظم‌الاسلام کرمانی در کتاب تاریخ بیداری ایرانیان از عوامل شتاب‌دهندۀ مشروطیت ماجرای فروش دختران قوچانی، ضرب‌و‌جرح یکی از علمای سبزوار و انقلاب نان در مشهد را از عوامل چندگانۀ این اتفاق تحول‌آفرین نام می‌برد. وی‌همچنین افزود بسیاری از افرادی که در تهران فعایت داشتند خراسانی بودند و مشروطیت در مشهد، سبزوار، تربت حیدریه، قوچان، درگز و بجنورد جریان داشته و اشخاص سیاسی برجسته‌ای در این جریان دخالت داشته‌اند.
سخنران بعدی نشست دکتر محسن مدیر شانه‌چی از تحولات ادبیات سیاسی مشروطه گفت و سخن خود را این‌گونه آغاز کرد «مشروطه ایران یکی از مهم‌ترین تحولات تاریخی ایران و مشرق زمین بوده». وی در ادامه افزود از میان ایران‌شناسان غربی ادوارد براون و از میان تاریخ‌نگاران ایرانی احمد کسروی شناخته‌شده‌ترین افراد در زمینۀ مطالعه، تحقیق و آثار دربارۀ مشروطه هستند. بسیاری از مفاهیم اجتماعی و انسانی برای نخستین بار از جریان مشروطیت وارد اذهان عمومی و زندگی اجتماعی ایرانیان شد.
استاد علوم سیاسی دانشگاه آزاد مشهد از افرادی مانند آخوندزاده، میرزاآقا خان کرمانی، زین‌العابدین مراغه‌ای، طالبوف و.... نام برد که اندیشه‌های جدید مشروطیت در آثارشان تبلور یافته است و همچنین آثار افراد شاخصی همچون عارف قزوینی، میرزاده عشقی، فرخی یزدی، نسیم شمال و... در جریان شکل‌گیری مشروطه و بعد از آن پا به عرصۀ ادبیات گذاشته‌اند، سخن گفت. وی به آثار متفاوت طنز، نظم، نثر، ترانه، موسیقی و... در ادبیات و شکل‌گیری مطبوعات، انجمن‌ها، مقاله‌نویسی، روزنامه‌نگاری، نقد ادبی و.... اشاره کرد. دکتر شانه‌چی از به وجود آمدن واژگان جدید در تاریخ شعر ایران نیز سخن گفت و به خوانش اشعاری از شیخ احمد بهار و محمدتقی بهار پرداخت.
در پایان دکتر مهشید گوهری با خوانش اشعاری از شاعران مشروطه‌خواه یاد و نام آنان را زنده نگه داشت و به ترسیم فضای ادبی و بستر تاریخی اشعار مشروطه پرداخت.
گزارش: سمیّه کریمی‌پور
نظر شما