اسطورۀ آغاز و مراسم جشن نوروز
قطب علمی فردوسی و شاهنامه با همکاری خردسرای فردوسی نشستی مجازی را باعنوان «اسطورۀ آغاز و مراسم جشن نوروز» با حضور ایران‌شناسان برجسته از دانشگاه یاگلونی لهستان در تاریخ 26 اسفندماه 1400، ساعت 17 برگزار کرد. در این برنامه پروفسور آنا کراسنوولسکا و دکتر ماتئوش کلاگیش، استادان ایران‌شناسی دانشگاه یاگلونی کراکف و دکتر محمدجعفر یاحقی، استاد ممتاز دانشگاه فردوسی مشهد و مدیر خردسرای فردوسی و قطب علمی فردوسی و شاهنامه سخنرانی کردند. این نشست با میزبانی و میان‌داری دکتر حامد مهراد بود که برنامه را با گرامی‌داشت یاد و نام دکتر محمدمهدی ناصح آغاز کرد.
دکتر یاحقی ضمن تبریک فرارسیدن نوروز از سخنرانان برای حضور در نشست تشکر کرد و به معرفی پروفسور کراسنوولسکا و مدت آشنایی دیرپای ایشان با ایران و مدتی که در دانشگاه فردوسی مشهد حضور داشتند، اشاره کرد و از دکتر عسگری هم برای برقراری این ارتباط قدردانی کرد. دکتر یاحقی در پایان سخنانش اظهار امیدواری کرد که زمینۀ همکاری‌های بیشتری با دانشگاه یاگلونی کراکف داشته باشیم و برای لهستان، اوکراین و جهان آرزوی صلح و آرامش کرد.
پروفسور کراسنوولسکا بعد از پیشکش سلام و اظهار ارادت و سپاس به دکتر یاحقی و شنوندگان با مقدمه‌ای دربارۀ گاه‌شماری سخن گفت و افزود سیستم گاه‌شماری که در نقاط مختلف دنیا از آن استفاده می‌کنند، سرگذشت تاریخی طولانی دارند و طرز تقسیم زمان آنها به عوامل مختلف مانند: موقعیت جغرافیایی، آب‌وهوا، شرایط طبیعی، نوع فعالیت اقتصادی، طرز تولید، جهان‌بینی و باورها و عبادات دینی مرتبط است. سپس عقیدۀ میرچا الیاده دربارۀ درک مدرن و سنتی از زمان توسط بشر و همچنین دربارۀ اسطورۀ آغاز، آفرینش جهان، چهار جشن‌های باستانی ایران که جشن اعتدال بهاری و روز اول بهار نمونۀ کامل آفرینش جهان محسوب می‌شود، مراسم فروردگان، چهارشنبه‌سوری، انسان اول و اسطورۀ جمشید و سوگ سیاوش سخن گفت. پروفسور کراسنوولسکا دربارۀ هفت‌سین و عید پاک در لهستان و شباهت با هفت سین ایرانیان نیز سخن گفت. در ادامه وی به مراسم سمنو پزان نیز اشاره داشت و در سخنرانی خود با اشاره به منابع و اشخاص تاریخی همانند شاهنامه، زین‌الخبار گردیزی، ابوریحان بیرونی و جاحظ نمونه‌هایی مرتبط را بیان کرد. وی در پایان سخنانش بیان کرد که موضوع آفرینش جهان و تجدید آن بعد از فاجعۀ مرگ و رستاخیز چهره‌ای اساطیری و احیای بهاری طبیعت در اساطیر نوروزی به‌خوبی مشخص است و بسیاری از مراسم نوروز بازتاب آن مفهوم است.
پس از آن دکنر کلاگیش ضمن تبریک سال جدید ایرانی افزود نوروز همزمان با فرارسیدن بهار صورت می‌گیرد و می‌توان آغاز بهار را فرا رسیدن فصل زراعی جدید و احیای مجدد نیروهای طبیعی بعد از شکست موقتی زمستان دانست و به‌خصوص در قلمرو فرهنگی ایرانی و قسمت شرقی آن، جنوب آسیای مرکزی، تاجیکستان و شمال افغانستان آداب‌و‌رسوم محلی مربوط به شروع فصل جدید زراعی دیده می‌شود که بعد زراعی غیرقابل انکاری دارد و انعکاس باورهای ملی و بومی است که از ترکیب اسطوره‌های پیشازردشتی، زردشتی و اسلامی نشأت گرفته‌اند. سپس وی دربارۀ شخصیت اسطوره‌ای «بابای دهقان» که در میان اسماعیلیان پامیر «شگونی» نامیده می‌شود و در مناطق غربی قلمروی فرهنگی ایرانی همتای او «حضرت خضر» است، سخن گفت. دکتر کؤاگیش افزود در پامیر بابای دهقان را اولین انسان و اولین زارع می‌دانند که آموزگار و بنیان‌گذار فلاحت شده است و سرپرست اتحادیۀ صنف فلاحتی نیز است. وی در ادامه دربارۀ وظایف و آیین‌های مرتبط با بابای دهقان و بابای دهقان سرپرست و ارتباط بابای دهقان با گیاهان نیز سخن گفت و ارتباط بابای دهقان با پیامبر داوود و همچنین صنف آهنگران و حضرت آدم منطبق دانست و افزود بشریت دانش آتش‌افروزی و تولید ابزار فلزی را مدیون بابای دهقان سرپرست است. دربارۀ مراسم شگون‌بند، خانه‌تکانی، پاشیدن آرد روی دیوار، تهیۀ طعام، دیدو بازدید و...و همچنین دربارۀ مراسم خاص آیینی نخل عید پاک نیز به طور مفصل توضیح داد.
گزارش: سمیّه کریمی‌پور
نظر شما